Η αντιρραχιτική δράση του μουρουνέλαιου ήταν γνωστή από παλιά. Ο H. Bennet αναγνώρισε πρώτος την του διαιτητική αξία, ενώ ο E. Mellanby το 1918 απέδειξε ότι η ραχίτιδα είναι διατροφική πάθηση και ότι το μουρουνέλαιο περιέχει κάποια συστατικά που την προλαμβάνουν. Παρασκευάστηκε σχεδόν ταυτόχρονα στην Βρετανία και τη Γερμανία το 1931.
Η βιταμίνη D είναι κρυσταλλική ουσία σε καθαρή μορφή, που ανήκει στις στερόλες και υπάρχει σε δύο μορφές, την D2 (εργοκαλσιφερόλη) και την D3 (χοληκαλσιφερόλη), που και οι δυο σχηματίζονται στο δέρμα μας από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου, πάνω στις προβιταμίνες εργοστερόλη και χοληστερόλη αντίστοιχα. Μια διαδικασία που διαρκεί 3 ημέρες περίπου.
Η μορφή της
βιταμίνης που αρχικά χαρακτηρίστηκε ως D1, αργότερα αποδείχτηκε ότι είναι ένα μείγμα στερολών. Συνολικά υπάρχουν 10
στερόλες με παραπλήσια δραστηριότητα, αλλά οι σημαντικότερες από πλευράς
βιολογικής δράσης είναι η D2
και η D3.
Η εργοστερόλη
είναι μια φυτοστερόλη που βρίσκεται σε μύκητες (μανιτάρια, ζυμομύκητες) και η
χοληστερόλη σε όλα τα ζωικά τρόφιμα, ενώ συντίθεται και από το ήπαρ. Για να
ενεργοποιηθούν και να μετατραπούν σε δραστική βιταμίνη D (1,25-διυδροξυκαλσιφερόλη), υφίστανται μια
υδροξυλίωση στο ήπαρ και μια στους νεφρούς. Από πολλούς η
βιταμίνη D χαρακτηρίζεται ως
ορμόνη, γιατί αφενός παράγεται στον οργανισμό και αφετέρου επειδή δρα στον
πυρήνα του κυττάρου, όπως οι στεροειδείς ορμόνες.
Αλληλεπιδράσεις
Τα αντισυλληπτικά αυξάνουν τα επίπεδα της βιταμίνης D. Τα υπακτικά, τα υποχοληστεριναιμικά (χοληστεραμίνη, colestipol), η ορλιστάτη (για απώλεια βάρους), και η κορτιζόνη μειώνουν την απορρόφηση της βιταμίνης D, ενώ το phenytoin (αντιεπιληπτικό) και το Phenobarbital (βαρβιτουρικά), μειώνουν τη δραστικότητά της. Η ταυτόχρονη λήψη βιταμίνης D με θειαζίδες (διουρητικά) μπορεί να προκαλέσει υπερασβεσταιμία, ενώ με παράλληλη λήψη αντιόξινων μαγνησίου μπορεί να προκληθεί υπερμαγνησιαιμία.
Ανθεκτικότητα
Η βιταμίνη D3 είναι ίσως η πιο ανθεκτική βιταμίνη. Είναι αδιάλυτη στο νερό, θερμοάντοχη και οξειδώνεται δύσκολα. Αντίθετα η D2 είναι πιο ευαίσθητη στο οξυγόνο και το φως και καταστρέφεται μέσα σε λίγες μέρες από την παραμονή της σε θερμοκρασία δωματίου. Κατά το βρασμό και την αποστείρωση δεν παρατηρούνται σημαντικές απώλειες, αλλά καταστρέφεται με το τηγάνισμα και το τάγγισμα.
Απορρόφηση
Τα χολικά άλατα, η παγκρεατική λιπάση και η παρουσία λιπών στο γεύμα, είναι απαραίτητα για την απορρόφηση της βιταμίνης D από το λεπτό έντερο.
Για να συνθέσει το δέρμα μας την βιταμίνη D, χρειάζεται έκθεση όλου του σώματός μας για 12-15 λεπτά ημερησίως, χωρίς να ακολουθεί μπάνιο για μια ώρα ή αν είστε στη θάλασσα είναι προτιμότερο να κάνετε μπάνιο πριν την ηλιοθεραπεία. Ενδεικτικό είναι ότι μετά από έκθεση ζώων σε υπεριώδες φως, έγινε έκπλυση του δέρματός τους και το υγρό πλύσης παρουσίασε αντιραχιτικές ιδιότητες.
Γενικά τα σκουρόχρωμα δέρματα χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη προστασία απέναντι στην υπεριώδη ακτινοβολία (μέχρι και 95%), η οποία θα πρέπει να διαπεράσει το δέρμα για να σχηματιστεί η βιταμίνη D. Για αυτό παιδιά με σκουρόχρωμη επιδερμίδα εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ραχίτιδα σε σχέση με αυτά της λευκής φυλής. Επίσης το πάχος του γυαλιού των παραθύρων, το ντύσιμο, η χρήση αντηλιακών, η συννεφιά - ομίχλη και η ατμοσφαιρική ρύπανση (καπνός, σκόνη, αιθαλομίχλη) μειώνουν την σύνθεσή της.
Αποθήκευση
Το μεγαλύτερο
μέρος της βιταμίνης D,
αποθηκεύεται στον λιπώδη ιστό και λιγότερο στους μυς στο ήπαρ και άλλους
ιστούς.
1 IU βιταμίνης D ισοδυναμεί με 0,025 μg καλσιφερόλης και αντιστρόφως 1 μg καλσιφερόλης με 40 IU βιταμίνης D.
Για να συνθέσει το δέρμα μας την βιταμίνη D, χρειάζεται έκθεση του σώματός μας στον ήλιο για 12-15 λεπτά ημερησίως, που πρέπει να αυξάνεται στα σκουρόχρωμα δέρματα. Επίσης τα τζάμια, το ντύσιμο, τα αντηλιακά και η ατμοσφαιρική ρύπανση μειώνουν την σύνθεσή της.
http://laneshealth.gr/
Ρόλος - Φυσιολογική δράση.
- Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του
ασβεστίου και του φωσφόρου, δίνοντας προτεραιότητα στο ασβέστιο.
- Ρυθμίζει
παράλληλα την ισορροπία τους, που είναι ζωτικής σημασίας για την διατήρηση της
ομοιόστασης στον οργανισμό.
- Συντελεί στον
σχηματισμό και την αύξηση οστών και δοντιών.
- Με την συμβολή
- ρύθμιση από την καλσιτονίνη και την παραθορμόνη (ορμόνες του παραθυρεοειδούς
αδένα), ενεργοποιεί την απόθεση ασβεστίου - φωσφόρου στα οστά και τα δόντια,
που τους δίνουν δύναμη και αντοχή.
- Αυξάνει τα
αποθέματα των κιτρικών στον οργανισμό, τα οποία εμπλέκονται σε πολλές
μεταβολικές λειτουργίες. Έρευνες έδειξαν ότι μπορούν να θεραπεύσουν την
ραχίτιδα, με χορήγηση κιτρικών (700 ml χυμό πορτοκαλιού ημερησίως), τα οποία αποτίθενται στα οστά ως κιτρικό
ασβέστιο. Παρόλα αυτά η σωστή θεραπεία είναι η χορήγηση βιταμίνης D.
- Σύμφωνα με τα
έγκυρα επιστημονικά περιοδικά British Medical Journal και Nature, η βιταμίνη D ενισχύει
το ανοσοποιητικό σύστημα, προστατεύει από τον καρκίνο, από καρδιακά νοσήματα,
ως το κοινό κρυολόγημα.
Σε ότι αφορά το
ανοσοποιητικό, η βιταμίνη D
φαίνεται να ενεργοποιεί τα Τ - λεμφοκύτταρα (είδος λευκών αιμοσφαιρίων που
παράγονται στον θύμο αδένα), όταν το σώμα μας έρχεται σε επαφή με κάποιον νέο
ιό η βακτηρίδιο, μετατρέποντάς τα σε κύτταρα δολοφόνους, προκειμένου να πλήξουν
τον εισβολέα. Το κάθε Τ - λεμφοκύτταρο είναι προγραμματισμένο να αναγνωρίζει
έναν συγκεκριμένο ιό ή βακτηρίδιο και η έλλειψη της βιταμίνης D τα κάνει να αδρανούν.
- Οι έρευνες
έδειξαν ότι όσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο
κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέως εντέρου.
Επίσης
διαφαίνεται ότι η προστατευτική δράση ενισχύεται από την συγχορήγηση ασβεστίου
και ότι η πρόσληψη άνω των 3.500 IU βιταμίνης Α ημερησίως (που σε φυσιολογικές δόσεις ενισχύει τη δράση της D), εκμηδένιζαν τα όποια οφέλη από τη
βιταμίνη D.
- Από άλλες
μελέτες προκύπτει ότι τα επαρκή επίπεδα της βιταμίνης D, σχετίζονται με τον περιορισμό του κινδύνου εκδήλωσης πολλών
τύπων καρκίνου, όπως του προστάτη και του μαστού, υπέρτασης, αυτοάνοσων
νοσημάτων, σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 και 2, νευρολογικών διαταραχών και
περιορισμό της θνησιμότητας όλων των αιτίων.
- Συμβάλει στην
διατήρηση φυσιολογικών τιμών των αμινοξέων του αίματος και μειώνει την αποβολή
τους στα ούρα.
Η έλλειψή της προκαλεί:
- Μειωμένα
επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο σώμα.
- Ραχίτιδα σε
νεαρά άτομα, όπου τα οστά γίνονται μαλακά και ευλύγιστα, στραβώνουν,
μεγεθύνονται οι χόνδροι στα άκρα των οστών, κυρτώνονται τα άκρα, διογκώνονται
οι αρθρώσεις, προβάλλεται το στέρνο, οι πλευρές παίρνουν κομβολογοειδή μορφή,
ενώ μπορεί να εμφανιστούν και παραμορφώσεις και διόγκωση στο κρανίο. Αυτό είναι
αποτέλεσμα της μείωσης των ανόργανων συστατικών και αύξησης των οργανικών και
μπορεί να προκληθεί από την έλλειψη ασβεστίου, φωσφόρου, ή και από την
ανισορροπία τους.
Επίσης προκαλεί
καθυστέρηση στην ανάπτυξη των δοντιών, με υποπλασία, ατελή σχηματισμό της
αδαμαντίνης και της οδοντίνης, δόντια με προδιάθεση για τερηδόνα, που πέφτουν
εύκολα, με κοιλώματα και σχισμές .
- Οστεομαλάκυνση
και οστεοπόρωση στους ενήλικες και ειδικά κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό
όπως και κατά την γεροντική ηλικία.
Είναι σύνδρομο ανάλογο με την ραχίτιδα, που οφείλεται στο άδειασμα των αποθηκών
ασβεστίου και φωσφόρου των οστών. Εννοείται ότι μπορεί να προκληθεί και από την
μειωμένη λήψη του ασβεστίου ή του φωσφόρου.
Τα οστά γίνονται
πιο εύπλαστα και πιο μαλθακά, στραβώνουν,
είναι επιρρεπή σε κατάγματα, ενώ παρατηρούνται και ρευματικοί πόνοι στη
μέση και τα άκρα.
- Τετανία,
σύνδρομο που οφείλεται στα χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα και χαρακτηρίζεται
από ακούσια τινάγματα, συσπάσεις και κράμπες των μυών. Μπορεί να προκληθεί
επίσης από ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου είτε από διαταραχή του παραθυρεοειδή
αδένα.
- Η έλλειψή της έχει ενοχοποιηθεί για αποβολές.Υπερβιταμίνωση
Με λήψη τροφίμων είναι απίθανο να προκληθεί υπερβιταμίνωση, αλλά με συχνή λήψη συμπληρωμάτων είναι πιθανή. Τα συμπτώματά της είναι αρχικά ανορεξία, ναυτία, εμετός, το παιδί αδυνατίζει, χλωμιάζει και σταδιακά πέφτει σε μια κατάσταση που μοιάζει με μηνιγγίτιδα. Παράλληλα αρχίζει η ασβέστωση των μαλακών ιστών και σε προχωρημένο στάδιο μπορεί να επακολουθήσει θάνατος.
Πηγές
Βιταμίνες και μέταλλα - Αγγελικάκης
Σύγχρονη διατροφή και διαιτολογία - Παπανικολάου
http://laneshealth.gr/ingredients/%CE%B2%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%AF%CE%BD%CE%B7-d
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%AF%CE%BD%CE%B7
http://www.gelis.gr/index.php/medarticles/vitamd3/191--d.html
http://www.drtsoukalas.gr/subject.php?id=91
Πηγές φωτογραφιών
http://www.kesidis.gr/k/el/50-smoked-fish
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%AF%CE%BD%CE%B7
http://www.gelis.gr/index.php/medarticles/vitamd3/191--d.html
http://www.drtsoukalas.gr/subject.php?id=91
Πηγές φωτογραφιών
http://www.kesidis.gr/k/el/50-smoked-fish