Το τσάι (τέιον στην καθαρεύουσα), είναι ένα παγκοσμίως διαδεδομένο ρόφημα και αποτελεί το πιο δημοφιλές ποτό στον κόσμο μετά το νερό. Είναι αυτοφυές φυτό στην περιοχή Ασσάμ, στην βορειοανατολική Ινδία, ανάμεσα από το Μπουτάν, την Βιρμανία, το Θιβέτ και την Κίνα από την αρχαιότητα. Οι λαοί αυτοί, αρχικά χρησιμοποίησαν το τσάι ως βότανο - φάρμακο και όχι ως αφέψημα.
Το πράσινο, μαύρο, λευκό, και puerh τσάι προέρχονται από τα φύλλα του δένδρου του τσαγιού (Καμέλια η σινική - Camellia sinensis ή Καμέλια η θεά - Camellia thea) και οι διαφορετικές ποικιλίες προκύπτουν από την επεξεργασία που υφίστανται.
Η ρίζα της λέξη τσάι, είναι η κινέζικη λέξη «τσα» (στα μανδαρίνικα), η οποία διαδόθηκε μέσω του δρόμου του μεταξιού στην κεντρική Ασία και στην Περσία. Οι Πέρσες προσθέσανε την κατάληξη «ι» και έτσι η λέξη τσάι διαδόθηκε σε πολλές γλώσσες όπως, Αραβική, Τουρκική, Ελληνική, Ρωσική κλπ. Οι Άγγλοι χρησιμοποιούν την λέξη «tea» για το τσάι, υπονοώντας το τσάι με μπαχαρικά τύπου «μασάλα», το οποίο είναι γνωστό στην μέση Ανατολή ως τσάι «καράκ».
Γεγονότα σταθμοί στην ιστορία του τσαγιού
Κίνα
Σύμφωνα με τον θρύλο, το τσάι ανακαλύφτηκε στην Κίνα το 2737 π.Χ., από τον αυτοκράτορα Σεν Νουνγκ, που ήταν μελετητής και βοτανολόγος, κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού στην αυτοκρατορία του. Λέγεται πως, την ώρα που έβραζε νερό σε ένα ξεσκέπαστο τσουκάλι, ο αέρας παρέσυρε φύλλα τσαγιού από κάποιο γειτονικό θάμνο και πριν προλάβει να αντιδράσει κανείς, τα φύλλα άρχισαν να βράζουν και να βάφουν το νερό, αναδίδοντας το γλυκό του άρωμα. Έτσι ο αυτοκράτορας, παρασυρμένος από την περιέργεια και την φιλομάθειά του ήταν ο πρώτος άνθρωπος που δοκίμασε τσάι.
Το 206 – 220 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χάν, το κινέζικο ιδεόγραμμα για το τσάι, με νόμο, αρχίζει να προφέρεται Cha και όχι Tu όπως μέχρι τότε.
Το 476 μ.Χ., το τσάι περνάει τα όρια του σινικού τείχους και ανταλλάσσεται με άλογα.
Το 780 μ.Χ., o Lu Yu γράφει την εγκυκλοπαίδεια του τσαγιού (Cha Ching).
Το 1100 -1125 μ.Χ., o αυτοκράτορας και ποιητής Hui Zong αποσύρει το απαγορευτικό διάταγμα για το τσάι, με αποτέλεσμα την έναρξη της εξάπλωσης των οίκων του τσαγιού σε όλη την Κίνα.
Το 1492 μ.Χ., κατασκευάζεται στην επαρχία Yi Xing, η πρώτη ομώνυμη τσαγιέρα, με μωβ πηλό της περιοχής, ενώ 500 χρόνια μετά, οι τσαγιέρες Yi Xing συνεχίζουν να κατασκευάζονται και να προτιμούνται από τους Κινέζους.
Ιαπωνία
Το 729 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Shomu, σερβίρει τσάι σε 100 βουδιστές μοναχούς στο παλάτι του.
Το 805 μ.Χ., ο μοναχός Dengyo Daishi, φυτεύει στο μοναστήρι του σπόρους τσαγιού, πού έφερε από την Κίνα.
Το 810 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Saga, μετά από μια επιτυχή δοκιμή, διατάζει να καλλιεργηθεί το τσάι σε 5 επαρχίες κοντά στην πρωτεύουσα.
To 1200 μ.Χ., o Γιαπωνέζος μοναχός Eisei, φέρνει από την Κίνα φυτά τσαγιού μαζί με την φιλοσοφία του Zέν. (Κινέζικος Βουδισμός)
Το 1368 -1644 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Ming, καινοτομίες στην
παρασκευή του τσαγιού, αντικαθιστούν τις παλιές μεθόδους.
Ευρώπη
Το 1610, οι Πορτογάλοι έφεραν, το πρώτο δείγμα τσαγιού στην Ολλανδία και λίγο αργότερα, οι Ολλανδοί ξεκίνησαν την μαζική του εισαγωγή. Σαν νέα μόδα με φανατικούς οπαδούς, το τσάι εκείνα τα πρώτα χρόνια ήταν πανάκριβο.
Το 1637 η ολλανδική εταιρεία ανατολικών Ινδιών, εισάγει στην Ευρώπη τσάι, που
μεταφέρεται με τα θρυλικά ιστιοφόρα.
Το 1658, ο Thomas Garraway, είναι ο πρώτος που πουλάει τσάι στο καφεκοπτείο του.
Το 1662, το τσάι αρχίζει να γίνεται μόδα και στην αγγλική αριστοκρατία, όταν η Αικατερίνη της Braganza, δίνει προίκα στον Κάρολο Β’ κασελάκια γεμάτα τσάι. Μετά το 1675, η τιμή του τσαγιού έπεσε σε λογικά επίπεδα και από την Ολλανδία πέρασε στη Γαλλία και από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Το 1676, η αγγλική ανατολική εταιρεία τσαγιού, πραγματοποιεί την πρώτη της εισαγωγή.
Το 1700, το τσάι της Κίνας γίνεται το πρώτο “παγκόσμιο” προϊόν.
Την ίδια χρονολογία, εφευρίσκεται η πορσελάνη, από Γερμανούς αλχημιστές στη Δρέσδη, η χρήση της οποίας βοηθάει στην διάδοση του τσαγιού στην Ευρώπη καθώς τα ευρωπαϊκά κεραμικά δεν άντεχαν το βραστό νερό.
Το 1618, οι Κινέζοι στέλνουν τσάι στον τσάρο Αλέξανδρο, σαν δώρο.
Το 1689, το φημισμένο ρωσικό τσάι με γεύση καπνού “Caravan”, παίρνει το όνομά του από τα καραβάνια με καμήλες που το μεταφέρουν. Το ταξίδι του, από τον Κινέζο παραγωγό ως τον Ρώσο καταναλωτή, διαρκεί 16-18 μήνες. Το 1903, με τον υπερσιβηρικό το ταξίδι περιορίζεται σε 1 βδομάδα.
Το 1706, ο Thomas Twining, ανοίγει τον οίκο τσαγιού Tom, που αργότερα μετονομάζεται σε Golden Lyon και γίνεται διάσημος για την πώληση χύμα τσαγιού.
Το 1804, ανοίγει η πρώτη τσαγερία στο Λονδίνο (Tea Room).
Το 1830, η Βρετανική εταιρία Ανατολικών Ινδιών ("East India Company") άρχισε να ανησυχεί για το μονοπώλιο του τσαγιού από την Κίνα και την μεγάλη κατανάλωση τσαγιού στην Μεγάλη Βρετανία. Οι Βρετανοί αποικιοκράτες ανακάλυψαν την ύπαρξη του τσαγιού στην περιοχή Ασσάμ της Ινδίας και ανέπτυξαν την καλλιέργειά του. Το 1870 περισσότερο από το 90% του τσαγιού που καταναλωνόταν στην Μεγάλη Βρετανία ήταν Κινέζικο, μέχρι το 1900 όπου το ποσοστό έπεσε στο 10%, όταν πήρε μπρος η καλλιέργεια τσαγιού στην Ινδία που κάλυπτε το 50% των αναγκών της και η Σρι Λάνκα το 33% (αποικίες και οι δύο των Βρετανών).
Η κατανάλωση του μαύρου τσαγιού στην Ινδία ήταν πολύ χαμηλή, μέχρι που η βρετανική εταιρία "Οργανισμός Ινδικών Τσαγιών" (Indian Tea Association), στις αρχές του 20ου αιώνα ενθάρρυνε εργοστάσια, ορυχεία και κλωστοϋφαντουργίες να παρέχουν διαλείμματα με τσάι στους εργαζομένους. Παράλληλα υποστήριξε ανεξάρτητους πωλητές τσαγιών (τσάι βαλάχς) κατά την ανάπτυξη του Ινδικού σιδηροδρομικού δικτύου. Η αρχική προώθηση του τσαγιού στην Ινδία ήταν με την Βρετανική μορφή, δηλαδή τσάι με λίγο γάλα και ζάχαρη. Ο "Οργανισμός Ινδικών Τσαγιών" απογοητεύθηκε από τους ανεξάρτητους πωλητές τσαγιού οι οποίοι προσπαθούσαν να προσθέτουν μπαχαρικά αλλά και μεγαλύτερη ποσότητα ζάχαρης και γάλατος ώστε να χρησιμοποιούν μικρότερη ποσότητα φύλλων τσαγιού. Σήμερα το «μασάλα» τσάι στην σημερινή του μορφή είναι διάσημο ρόφημα όχι μόνο στην Ινδία και στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Ασία αλλά και σε όλο το κόσμο.
Το 1767, με κοινοβουλευτική πράξη, επιβάλλεται φόρος στο τσάι που εισάγεται στις αμερικανικές αποικίες, από την εταιρεία ανατολικών Ινδιών.
Το 1773, οι Αμερικανοί του κόμματος του τσαγιού της Βοστώνης (Boston Tea Party), αρνούνται να καταβάλουν φόρο στα εισαγόμενα προϊόντα. Μια ομάδα από αυτούς, μεταμφιεσμένοι σε ιθαγενείς, καταλαμβάνουν το πλοίο “Dartmouth” και πετούν 340 κιβώτια τσαγιού στη θάλασσα. Το κλείσιμο του λιμανιού της Βοστώνης και η άφιξη των Βρετανικών στρατευμάτων, οδηγούν στον ιστορικό πόλεμο της Ανεξαρτησίας.
Οι κύριοι τύποι τσαγιού
Πράσινο τσάι
Αρχικά, το τσάι ήταν μόνο πράσινο, δηλαδή δεν έχει υποστεί καθόλου ζύμωση και γι' αυτό τα φύλλα του παραμένουν πράσινα. Παρασκευάζεται μέσω αποξήρανσης των φύλλων, που συλλέγονται από το φυτό Καμέλια η σινική (Camelia sinensis). Ο τρόπος παρασκευής του πράσινου τσαγιού εφαρμόστηκε τον έκτο αιώνα στην Κίνα. Τον ίδιο αιώνα το πράσινο τσάι εισήχθη και στην Ιαπωνία, όπου κατά τον δέκατο έκτο αιώνα πρωτοεμφανίζεται και η τελετή του τσαγιού. Την ίδια εποχή το πράσινο τσάι γίνεται δημοφιλές και στην Ευρώπη.
Οι ευεργετικές ιδιότητες του πράσινου τσαγιού, όχι μόνο έχουν επαληθευτεί στο πέρασμα των αιώνων αλλά επιβεβαιώνονται διαρκώς από σύγχρονες έρευνες. Αυτό έδωσε το έναυσμα, εκτός από την Κίνα και την Ιαπωνία, και σε άλλες χώρες να παράγουν πράσινο τσάι. Το πράσινο τσάι είναι το πιο διαδεδομένο στην ανατολική Ασία. Οι Κινέζοι ομολογουμένως, γνωρίζουν το τσάι και τα μυστικά του εδώ και 5000 χρόνια, γι' αυτό και το δικό τους πράσινο τσάι δεν μπορεί να συγκριθεί ποιοτικά με κανένα άλλο. Στην Κίνα, η καλλιέργεια, το μάζεμα, η επεξεργασία κάνουν το κάθε τσάι μοναδικό, σαν ένα έργο τέχνης. Είναι δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες, τα είδη πράσινου τσαγιού που παράγονται σε αυτή τη χώρα.
Όταν η φήμη του τσαγιού, ταξίδεψε στο εξωτερικό και άρχισαν οι εξαγωγές του από την Κίνα, το πρόβλημα της διατηρησιμότητάς του κατά την μεταφορά, ήταν μεγάλο. Το πρόβλημα αυτό, λύθηκε την εποχή της δυναστείας των Ming με την παραγωγή του μαύρου τσαγιού. Άφηναν το τσάι να υποστεί φυσική ζύμωση, μέχρι τα φύλλα του να αποκτήσουν το κόκκινο χρώμα του χαλκού και εν συνεχεία, σταματούσαν τη ζύμωση με ζεστό αέρα. Ακόμη και στις μέρες μας, αυτή είναι η διαδικασία, που καθορίζει το χρώμα, το σχήμα, τη γεύση και το άρωμα του μαύρου τσαγιού. Όλες οι χώρες που είναι παραγωγοί τσαγιού, παράγουν μαύρο τσάι, εκτός από την Ιαπωνία. Τα πιο ποιοτικά μαύρα τσάγια παράγονται στην Ινδία, στην Κεϋλανη, την Κίνα και την Κένυα. Το μαύρο τσάι είναι ο πιο διαδεδομένος τύπος τσαγιού που καταναλώνεται στις δυτικές χώρες.
Το τσάι «Μασάλα», κυριολεκτικά μεταφράζεται ως τσάι μίγματος μπαχαρικών. Είναι ένα ρόφημα ευρέως διαδεδομένο στην Ινδία, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας, το οποίο φτιάχνεται από μαύρο τσάι με γάλα και μίγμα αρωματικών μπαχαρικών και βοτάνων. Συγκεκριμένα το μαύρο τσάι (για παράδειγμα ποικιλίας ασσάμ), ρίχνεται σε βρασμένο γάλα και στην συνέχεια προστίθεται ζάχαρη και σκόνη από αλεσμένη πιπερόριζα (τζίνζερ), μαύρο πιπέρι, γαρίφαλο και κάρδαμο. Ανάλογα με την περιοχή της Ασίας, και πόσο πικάντικο θέλουμε να γίνει, υπάρχουν αρκετές παραλλαγές στην συνταγή παρασκευής του, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιπλέον μπαχαρικά, όπως σπόροι μάραθου, κόλιαντρου, βανίλια, ακόμα και αλάτι για την ρύθμιση της γεύσης. Εναλλακτικά της ζάχαρης μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέλι ή σιρόπια ή άλλες γλυκαντικές ουσίες όπως η ζάχαρη καρύδας κλπ. Το σουρώνουμε χρησιμοποιώντας ένα σουρωτήρι και στην συνέχεια σερβίρεται σε ποτήρια /κούπες. Στην Αμερική υπάρχει και παραλλαγή του μασάλα τσαγιού, όπου σερβίρεται κρύο με παγωτό, ενώ στο Ιράν το τσάι με μπαχαρικά παρασκευάζεται σε νερό (χωρίς γάλα).
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΟΙΝΟΣ & ΠΟΤΟ 5/2013
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%BF_%CF%84%CF%83%CE%AC%CE%B9
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%83%CE%AC%CE%B9
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%83%CE%AC%CE%BB%CE%B1_%CE%A4%CF%83%CE%AC%CE%B9
www.tea.gr/el/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CF%83%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%8D www.madras.gr
Πηγές φωτογραφιών
http://estilosaudavel.blogspot.gr/2012_03_01_archive.html
http://nydoctorsurgentcare.blogspot.gr/2012/10/green-tea-drink-up-to-youth.html
http://voyage.portail.free.fr/guides-monde/asie/japon/22-06-2010/le-mont-fuji/
http://www.tea.gr/el/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CF%83%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%8D
http://askja.blog.is/blog/askja/image/998859/
http://www.teacaddy.czi.cz/Uk.html
http://www.realjock.com/gayforums/3296195
http://lawu-hadiningrat.blogspot.gr/2009_11_24_archive.html
http://26ecopages.blogspot.gr/2013/07/blog-post_2319.html
http://fupyifen.blogspot.gr/2011/01/drink-masala.html