Η βότκα είναι ένα άχρωμο, διαυγές, άοσμο (σπανιότερα χρωματισμένο και αρωματισμένο) και άγευστο αλκοολούχο ποτό που προέρχεται από την απόσταξη δημητριακών (σιταριού, κριθαριού, σίκαλης, μίγματος αυτών) ή γεωμήλων (πατάτες). Οι άνωθεν χαρακτηρισμοί πιθανόν να σας θυμίζουν περιγραφή χημικής ένωσης…όντως η βότκα είναι μια εξόχως δραστική «χημική ένωση», μια «υγρή χημεία», ένα από τα δημοφιλέστερα ποτά του πλανήτη!
Η βότκα, ήταν η απάντηση στο πρόβλημα των δύσκολων και παρατεταμένων χειμώνων, με τις πολικές θερμοκρασίες των χωρών του Βορρά, που αναζητούσαν ένα δυνατό αλκοολούχο ποτό το οποίο δεν θα πάγωνε όπως συνέβαινε με το κρασί και η μπίρα...
Ετυμολογία.
Η λέξη βότκα είναι Ρωσική και σημαίνει μικρό νερό ή νεράκι, ενώ η ρίζα της είναι η σλαβική λέξη «voda» που σημαίνει νερό. Αρχικά είχε και τα προσωνύμια “καυτό κρασί”, “κρασί ψωμιού”, “αποσταγμένο κρασί” και “πικρό κρασί”, ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι οι λαοί στα κράτη της πιθανής προέλευσής της, έχουν ονόματα για τη βότκα με ρίζες που σημαίνουν «κάψιμο»: Ουκρανία - горілка, Λευκορωσία - гарэлка, Λιθουανία - degtinė, Λετονία - degvīns, Σουηδία - brännvin, Πολωνία - gorzałka και Ρωσία τον 17ο και 18ο αιώνα goriashchee vino.
Η κόντρα Πολωνίας, Ρωσίας και Σουηδίας για την πατρότητα της βότκας…
Αναζητώντας στις εσχατιές του παγωμένου βορρά την κοιτίδα της βότκας, μία πιθανή εκδοχή είναι ότι πρωτοεμφανίστηκε στην Πολωνία τον 8ο μ.Χ. αιώνα, κατά την περίοδο του εκχριστιανισμού της Β. Ευρώπης. Τα μοναστήρια της Κρακοβίας και του Ντάντσιχ, μυήθηκαν στα μυστικά της απόσταξης από τους Ιρλανδούς και τους Μεσόγειους και τα μετουσίωσαν σε ένα νέο αλκοολούχο ποτό την βότκα…Πράγμα που αμφισβητείται από τον οργανισμό τζιν και βότκας με το σκεπτικό ότι επρόκειτο για μια απόσταξη οίνου, οπότε κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί σαν κονιάκ. Αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως βότκα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Πολωνία τον 11ο αιώνα, από την φυλή gorzalka, για καθαρά φαρμακευτική χρήση. Εκεί, κατά τον 16ο αιώνα, εμφανίστηκε και το πρώτο after shave που διαφημιζόταν ως «βότκα για ξέπλυμα του προσώπου μετά το ξύρισμα»! Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, οι πολωνικές εξαγωγές βότκας που συνήθως τις αρωμάτιζαν ελαφρώς με αποστάγματα φρούτων είναι στο φόρτε τους.
Σύμφωνα με τον οργανισμό τζιν και βότκας, η πρώτη καταγεγραμμένη παραγωγή βότκας, πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία στα τέλη του 9ου αιώνα και το παλαιότερο αποστακτήριο βότκας βρέθηκε 2 αιώνες αργότερα στο Khylnovsk της Ρωσίας, σύμφωνα με τα Χρονικά της Vyatka του 1174.
Επίσης, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, η βότκα πρωτοπαρασκευάστηκε στην Ρωσία τον 14ο αιώνα, από τον Sydnayaska Krueger της ομώνυμης οικογένειας, που αργότερα μετεξελίχθηκε στην εταιρεία Smirnoff.
Και η Σουηδία επίσης, φέρεται να διεκδικεί την πατρότητα της βότκας από τον 15ο αιώνα. Πρόκειται για το brannvin, ένα υψηλού αλκοολικού τίτλου απόσταγμα που το χρησιμοποιούσαν αρχικά μαζί με το μπαρούτι, για να γεμίζουνε τα τυφέκια. Η μπαρουτοβιομηχανία στην συνέχεια, δημιουργώντας αποστακτήρια πήρε στα χέρια της και την παραγωγή της βότκας, ενώ και η οικιακή απόσταξη γνώρισε μεγάλη ακμή. Λέγεται ότι το 1830 υπήρχαν 175.000 δηλωμένα αποστακτήρια σε μια χώρα με λιγότερους από 3.000.000 κατοίκους! Σήμερα η Σουηδία με την Absolut έχει δεσπόζουσα θέση στην παγκόσμια αγορά της βότκας και είναι μακράν η πρώτη βότκα σε κατανάλωση στις ΗΠΑ. Ανέκαθεν ανήκε στο κρατικό μονοπώλιο Vin & Spirits (οίνος και αποστάγματα), μέχρι το 2008, που η σουηδική κυβέρνηση την πούλησε στην γαλλική εταιρία, Pernod Ricard, έναντι ποσού της τάξεως των €5.63 δισεκατομμυρίων.
Τα συμπεράσματα δικά σας…
Ιστορία και γεγονότα σταθμοί στην μακραίωνη πορεία της βότκας.
Ξεκινάμε την ιστορική μας περιήγηση με μια αναφορά σε έναν ουκρανικό θρύλο, που εκφράζει γλαφυρότατα την σημασία του αλκοόλ στη ζωή και στην καθημερινότητα των σλαβικών πληθυσμών. Στα τέλη του 10ου μ.Χ. αιώνα, ο Μέγας Δούκας του Κιέβου Βλαντιμίρ, προκειμένου να ισχυροποιήσει την εξουσία του, αποφάσισε να ασπαστεί ο ίδιος και ο λαός του μία από τις μονοθεϊστικές θρησκείες. Ενώ είχε γοητευτεί από τη δυναμική του Ισλάμ, η απαγόρευση του Μωάμεθ της κατανάλωσης αλκοόλ στους πιστούς, τον ώθησε στον Χριστιανισμό…που είχε ήδη αρχίσει να διαδίδεται στις σλάβικες φυλές 200 χρόνια πριν σχεδόν. Επισκεπτόμενος την Κωνσταντινούπολη, εντυπωσιάστηκε με τον ναό της Αγίας Σοφίας, ενώ όταν ενημερώθηκε ότι βασικό συστατικό στα μυστήρια του Χριστιανισμού ήταν το κρασί, δεν είχε πλέον κανέναν ενδοιασμό, αναφωνώντας ότι «το ποτό είναι μία ρωσική απόλαυση»…
Ακολουθώντας την διαδρομή του υπερσιβηρικού ανακαλύπτουμε την μητέρα της βότκας, που παρασκευαζότανε με απόσταξη ζυμωμένου χυμού σημύδας. Με την ονομασία βότκα εμφανίστηκαν στην Ουκρανία, την Ρωσία και την Σιβηρία, πολλά και ετερογενή από απόψεως προελεύσεως πρώτης ύλης αποστάγματα. Έτσι, παραγότανε βότκα από σιτάρι (άφθονο στην Ρωσική γη), βρώμη, σίκαλη, καλαμπόκι, πατάτες, ρύζι, ζαχαρότευτλα, ακόμη και από την μελάσα. Βότκα μπορεί να παρασκευαστεί και από το κρασί, αλλά ο έντονος αρωματικός του χαρακτήρας καθιστά την απόσμησή (αφαίρεση οσμής και αρωμάτων) του δυσκολότερη, για αυτό και προτιμούνται οι αμυλούχες πρώτες ύλες.
Η βότκα ίσως περισσότερο από κάθε άλλο αλκοολούχο ήταν το ποτό των φτωχών και δεν άργησε να εξαπλωθεί στο Ιράν και στην Αρμενία ενώ στην Κίνα ακόμη και σήμερα παράγεται βότκα με βάση το ρύζι, που την ονομάζουν το «Nερό του Δράκου».
Από τον 14ο αιώνα, ο Βρετανός πρεσβευτής στη Μόσχα, περιγράφει την βότκα ως το Ρωσικό εθνικό ποτό, ενώ στα μέσα του 16ου αιώνα καθιερώθηκε ως εθνικό ποτό στην Πολωνία και την Φινλανδία.
Στα χρόνια της κυριαρχίας στη Μόσχα του Μεγάλου Δούκα Ιβάν του 3ου (1462-1505μ.χ.), η παραγωγή της βότκας, είχε γνωρίσει μεγάλη ακμή. Έτσι δημιούργησε το πρώτο μονοπώλιο παραγωγής και πώλησης σιτηρών στη Ρωσία, τα οποία προορίζονταν για την παρασκευή οινοπνευματωδών ποτών, γεμίζοντας έτσι τα ταμεία του... Εκείνα τα χρόνια, η πρώτη ύλη παραγωγής της βότκας, εξαρτώνταν από το ύψος της παραγωγής των σιτηρών. Οπότε αν υπήρχε καλή σοδιά στο σιτάρι, την παρήγαγαν από σιτάρι, ενώ αν συνέβαινε το ίδιο με τη σίκαλη, τότε την παρασκευάζανε από σίκαλη, που θεωρούσαν ότι είχε καλύτερη γεύση.
Στις αρχές του 16ου αιώνα, οι Ρώσοι ξεκινούν οι πρώτες εξαγωγές βότκας στη Σουηδία, ενώ κατά τα χρόνια της βασιλείας του Ιβάν του Τρομερού (1547-1584), εξαγότανε σε μεγαλύτερη κλίμακα στις Σκανδιναβικές κυρίως χώρες. Πιστός στον «μονοπωλιακό κρατικό καπιταλισμό» ο τσάρος ίδρυσε και τις λεγόμενες «ταβέρνες του Τσάρου», όπου ο καθένας μπορούσε να απολαύσει την βότκα του…
Επί της βασιλείας του Μεγάλου Πέτρου, τα δικαιώματα της παραγωγής και της διάθεσής της βότκας, παραχωρήθηκαν σε Ρώσους ευγενείς και εμπόρους, με αποτέλεσμα το 1812, σχεδόν έναν αιώνα μετά την απελευθέρωση του εμπορίου της βότκας, υπολογίζεται ότι σε όλη την ρωσική επικράτεια υπήρχαν περίπου 5.000 ιδιωτικά αποστακτήρια. Την ίδια εποχή λέγεται ότι βάσει μιας ρωσικής εθιμοτυπίας, ο κάθε ξένος πρέσβης, υποχρεωνόταν να πιεί μια κανάτα με ενάμιση λίτρο βότκα! Ήταν το επονομαζόμενο «Κύπελλο του Λευκού Αετού».
Το 1812 ο τσάρος Αλέξανδρος θα επαναφέρει για λίγο το κρατικό μονοπώλιο, ενώ στη συνέχεια θα ξαναδοθεί στους ιδιώτες, μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, όπου οι Μπολσεβίκοι, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον αλκοολισμό που μάστιζε ένα μεγάλο ποσοστό των λαϊκών στρωμάτων. Τα ποτά που περιείχαν πάνω από 20% αλκοόλ (και η βότκα) απαγορεύτηκαν, με αποτέλεσμα κάποιοι μεγαλοπαραγωγοί βότκας να εγκαταλείψουν τη χώρα και να συνεχίσουν να δραστηριοποιούνται στη Δύση, ενώ ένα στα τρία προλεταριακά νοικοκυριά, απέκτησε εκείνα τα χρόνια δικό του αποστακτήρα...
Από τα τέλη του 18ου μέχρι και τον 19ο αιώνα, πλην της ανάπαυλας της απαγόρευσης, η βιομηχανία της βότκας ήταν η πλέον ανεπτυγμένη τεχνολογικά του έθνους.
Το 1924, με βάση την παραδοσιακή συνταγή του Μεντελέγεφ, η παραγωγή της βότκας ξαναρχίζει στην Ρωσία και με την συνδρομή της τεχνολογίας, παράγεται σαν άλλοτε, βότκα αρίστης ποιότητας. Ο Στάλιν την επέτρεψε ξανά, έχοντας ανάγκη από μετρητά για να πολεμήσει τους εσωτερικούς του αντιπάλους και κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο μοίραζε δωρεάν βότκα στους στρατιώτες για να είναι πιο θαρραλέοι, ενώ κατασκεύαζε σε εργοστάσιο βότκας τις σωτήριες βόμβες μολότοφ...
Η βότκα περνά το «σιδηρούν παραπέτασμα»…
Στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, θα χρειαστεί να περάσουν πολλές δεκαετίες, μέχρι να τη γευτούν, καθώς η εξαγωγή της σκοντάφτει στο διεθνές εμπάργκο, που έχει επιβληθεί στη Σοβιετική Ένωση.
Στις αρχές του 20ού αιώνα μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη φέρνουν την βότκα στις ΗΠΑ. Μετά την λήξη της ποτοαπαγόρευσης η εταιρεία Heublein αγοράζει τα δικαιώματα της Smirnoff από τον Λευκορώσο μετανάστη ιδιοκτήτη της και «ρίχνει» τη βότκα στην αμερικανική αγορά το 1933. Η ανταπόκριση ήταν πολύ χλιαρή, μέχρι που λίγα χρόνια αργότερα «πέφτει» το διαφημιστικό σλόγκαν: «Smirnoff: Λευκό Ουίσκι - χωρίς γεύση, χωρίς άρωμα». Από 'κει και πέρα η βότκα πήρε την ανιούσα και στην Δύση. Όσο για την Smirnoff, μετά την πτώση του κομμουνισμού, κάποια μέλη της οικογένειας που είχαν μείνει πίσω στη Ρωσία, άνοιξαν το δικό τους ομώνυμο εργοστάσιο βότκας, με αποτέλεσμα μια ατέρμονη δικαστική διαμάχη ανάμεσα στις δύο ομώνυμες εταιρείες…Σημειώτεον η Smirnoff είναι το δυνατότερο brand, με τις μεγαλύτερες πωλήσεις παγκοσμίως!
Οι ΗΠΑ πλέον, κατέχουν την πρώτη θέση στην κατανάλωση βότκας και ευθύνονται για την έκρηξη στην διάδοση και την κατανάλωσή της στον δυτικό κόσμο.
Δυο κοσμογονικά γεγονότα εδραίωσαν ακόμη περισσότερο την βότκα στο παγκόσμιο στερέωμα, το ένα ήταν η νίκη των Ρώσων επί της ναζιστικής Γερμανίας και το δεύτερο η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
«Ένας μεθυσμένος λαός εξουσιάζεται ευκολότερα»! Αικατερίνη Β’ - Αυτοκράτειρα της Ρωσίας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "ΟΙΝΟΣ & ΠΟΤΟ 1/2014
Πηγές
Ποτογραφία – Α. Τσακίρη
«Βότκα η κόκκινη» - Νατσιούλης Δ. Αθανάσιος - Εφημερίδα ΟΙΝΟΣ & ΠΟΤΟ - 3/2002
Cocktail Times History of Vodka.htm
Russian Vodka Museum - Tractir.htm
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%8C%CF%84%CE%BA%CE%B1
http://www.mixanitouxronou.gr/sinarpastiki-istoria-tis-votkas/#sthash.0fo3ysZM.dpuf
http://www.angelfire.com/pro/euro_man/vodka_01.htm
http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_oiko1_100191_21/10/2005_136981
http://el.wikipedia.org/wiki/Absolut_Vodka
Πηγές φωτογραφιών
http://eluxo.blogspot.gr/2013/08/wodka-russo-baltique.html
https://www.kanapedatos.blogspot.com
https://www.facebook.com/GETDRUNKNOW?directed_target_id=0&filter=1
http://eluxo.blogspot.gr/2013/08/wodka-russo-baltique.html
http://www.otherside.gr/2011/01/oi-10-kaliteres-vodkes/
http://superhypeblog.com/marketing/how-smirnoff-and-madonna-inspired-the-world-to-dance